Jeśli zgromadzony na przestrzeni życia majątek, chcemy rozdysponować między wybrane przez siebie osoby lub instytucje, omijając klasyczny sposób dziedziczenia, jakie narzuca nam polskie prawo, wówczas powinniśmy spisać testament. Dokument ten może przybierać różne formy, jednak najbezpieczniej jest przygotować go z pomocą notariusza. Wszystko, co musicie wiedzieć na temat testamentu i sposobów jego tworzenia, znajdziecie w dzisiejszym artykule.

Czym jest testament?

Według Kodeksu Cywilnego testamentem nazywamy zarówno sam dokument stworzony przez testatora, czyli osobę sporządzającą testament, jak i s czynność prawną, czyli proces jego sporządzania.

Należy pamiętać, że osoba spisująca testament musi być w pełni zdolności do czynności prawnych, nie może być zatem ubezwłasnowolniona.

Kolejną ważną kwestią jest fakt, że testament należy do dokumentów spisywanych osobiście. Nie można go stworzyć wspólnie z inną osobą, ani wyznaczyć do tej czynności pełnomocnika.

Ponadto wola zawarta w testamencie może być zrealizowana wyłącznie po śmierci testatora. Za życia osoby, która spsiała tego typu dokument, testament nie ma żadnej mocy prawnej. W każdej też chwili można zmienić jego treść. Nie spisujemy więc testamentu raz na zawsze.

Rodzaje testamentów

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje testamentów: zwykły i szczególny.

Testamentem zwykłym nazywamy dokument stworzony przez każdą osobę, która posiada zdolność do wykonywania czynności prawnych. Wyróżnia się tutaj dodatkowy podział:

• Testament własnoręczny (holograficzny) – napisany odręcznie, posiada podpis oraz datę, ale ta ostatnia nie jest warunkiem koniecznym, choć jej brak może stanowić podstawę do podważenia prawdziwości dokumentu
• Testament notarialny – akt notarialny sporządzony przez notariusza
• Testament alograficzny – powstały w formie ustnego oświadczenia w obecności dwóch świadków wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego; taki testament musi być spsiany w protokole, posiadać datę oraz podpisy spadkodawcy, osoby, wobec której wola została oświadczona oraz świadków.

Drugim rodzajem testamentu jest testament szczególny, którego stworzenie jest dopuszczalne w wyjątkowych okolicznościach np. w przypadku ryzyka szybkiej śmierci spadkodawcy lub, kiedy nie ma możliwości stworzenia testamentu w formie zwyklej. Tu także wyróżniamy dodatkowy podział:

• Testament ustny – spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę w obecności co najmniej 3 świadków; będzie on ważny, gdy treść oświadczenia zostanie spisana w ciągu roku od momentu jego złożenia; taki dokument musi posiadać podpis spadkodawcy i dwóch świadków lub wszystkich świadków
• testament podróżny – może zostać spisany na polskim statku powietrznym lub morskim; spadkodawca przekazuje swoją wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków; na tej podstawie dowódca statku musi spisać wolę spadkodawcy, na dokumencie musi pojawić się data spisania; następnie testament musi być odczytany w obecności świadków spadkodawcy i podpisane przez spadkodawcę, świadków, dowódcę statku lub jego zastępcę.
• Testament wojskowy – jego szczegółowa procedura znajduje się w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej wydanym w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.

Jak widać rodzajów testamentów jest sporo. Jednak najczęstszą formą tego dokumentu jest testament własnoręczny oraz notarialny. Coraz więcej osób wybiera te drugą formę, ze względu na jej formalny charakter, który gwarantuje jego prawomocność i sprawia, że bardzo trudno jest go podważyć.

Kiedy testament jest nieważny?

Spisanie testamentu u notariusza uchroni nas także przed popełnieniem błędów, które mogłyby unieważnić dokument napisany odręcznie. Co decyduje o tym, że sporządzony testament uznaje się z nieważny?

Osoba testatora

Przede wszystkim sama osoba testatora nie może być ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. By dokument był ważny, osoba go spisująca musi być zdolna do wykonywania czynności prawnych. Ponadto także ci, którzy posiadają ustanowionego doradcę tymczasowego w wyniku trwania postępowania o ubezwłasnowolnienie, muszą mieć świadomość, że stworzony w takich okolicznościach testament będzie nieważny.

Należy również pamiętać, że nikt poza samym spadkodawcą nie może spisać tego dokumentu za niego. W wyjątkowych sytuacjach np. kiedy testator nie jest zdolny do pisania, należy skorzystać z możliwości przygotowania opisanego wcześniej testamentu ustnego.

Forma testamentu

Również forma samego dokumentu może przekreślić jego ważność. W przypadku testamentu pisemnego nie możemy go spisać na maszynie czy komputerze. Co ciekawe można go natomiast wyryć dłutem na murze czy w drewnie lub napisać kredą na ścianie. Dopuszczalne jest także napisanie testamentu na kawałku skóry czy na szkle. Można do tego użyć nawet szminki lub podobnych alternatywnych narzędzi piśmienniczych. Kluczowa jest w tym przypadku możliwość oceny własnoręczności pisma, co zarówno maszyna do pisania, jak i komputer uniemożliwiają.

Wspólne pisanie

Kolejnym aspektem sporządzania testamentu jest jego indywidualny charakter. Niedopuszczalne jest, by stworzyć testament wspólnie z kimś np. ze współmałżonkiem. Taka praktyka automatycznie unieważni dokument.

Wymogi dotyczące świadków

W zależności od tego, z jakim rodzajem testamentu mamy do czynienia, konieczna może być obecność świadków. Jednak, by dokument był prawomocny, świadkiem jego spisania również nie może być każdy. Występuje kilka warunków, które musi spełniać świadek testamentu. Oto one:

• Musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych
• Być w pełni sprawnym, nie może być niemy, niewidomy lub niesłyszący
• Musi umieć czytać i pisać
• Musi posługiwać się językiem, w którym sporządzono testament
• Nie może być skazany wyrokiem za składanie fałszywych zeznań.

Ponadto, kiedy jednym ze świadków jest osoba, która może czerpać korzyści z testamentu, wówczas dokument uznaje się za ważny z wyjątkiem części dotyczącej świadka.

Jak widać, kwestie testamentowe potrafią być zawiłe. By mieć pewność, że nasza ostatnia wola zostanie spełniona tak, jak sobie tego życzymy, najlepiej jest wybrać najbardziej pewną formę tego dokumentu, czyli akt notarialny. O korzyściach spisania testamentu u notariusza, przeczytasz w kolejnym artykule.