We wcześniejszym artykule była mowa o odrzuceniu spadku, więc poniżej przedstawimy parę zdań na temat zrzeczeniu się dziedziczenia. Będzie mowa o tym, na czym to polega i w jakich sytuacjach do tego dochodzi. Poruszymy też kwestię tego, czym się różni zrzeczenie się dziedziczenia od odrzucenia spadku. Zapraszamy do lektury!
Są ludzie, którzy chcą, aby majątek po nich został odziedziczony przez konkretne, wyznaczone osoby. W takiej sytuacji tworzą testament i robią u notariusza zapis na ten temat. Tym sposobem pozbawiają pozostałych spadkobierców szansy otrzymania części spadku. Czasem wynika to z tego, że chcą uniknąć rozdrabniania ich majątku. Nie zawsze jednak to działanie przynosi oczekiwane efekty. Jest bowiem tak, że spadkobierca, który dziedziczyłby dobra zgodnie z ustawą, w sytuacji, gdy odebrano mu możliwość otrzymania części spadku, może wnioskować o tzw. zachowek.
Czym jest ów zachowek? Zachowek należy się najbliższej rodzinie (czyli dzieciom, małżonkowi i rodzicom). Wskazane osoby mogą się o niego starać w przypadku, gdy nie otrzymały należnej im części spadku ani na skutek dziedziczenia (bądź zapisu w testamencie) ani na skutek darowizny poczynionej przez spadkodawcę jeszcze za życia, a zaliczanej do spadku. Czasem zdarza się, że uprawniony nie otrzymał całości należnego mu spadku – w takiej sytuacji przysługuje mu roszczenie o uzupełnienie, czyli pokrycie różnicy między tym, co dostał, a tym, co faktycznie mu się należało.
Co ważne i warte podkreślenia – uprawniony do zachowku nie może wnosić o otrzymanie którejkolwiek z rzeczy, która wchodzi w skład spadku, może on jedynie się domagać zapłaty określonej kwoty.
Pozbawienie spadku jednego ze spadkobierców
Jest więc tak, że przyszli spadkodawcy mając na celu pozbawienie spadku jednego ze spadkobierców, poszukują rozwiązań prawnych, które powstrzymają roszczenia takich osób do zachowku. Jest taki sposób – zrzeczenie się dziedziczenia.
Jest to rodzaj umowy, która jeszcze za życia pozwala spadkodawcy na kontrolowanie tego, co i komu przypadnie po jego śmierci, ponieważ automatycznie zabiera prawo do zachowku.
Jest tu widoczne podobieństwo do sytuacji, w której odrzucany jest spadek – traktuje to spadkobiercę tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Ważnym i jednocześnie problematycznym aspektem jest to, że na podpisanie umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia muszą wyrazić zgodę dwie strony. Można jednak przekonać do tego spadkobiercę, np. przekazując mu w zamian część majątku w drodze darowizny.
Często zdarzają się bowiem takie sytuacje, że np. spadkodawca cały majątek przepisuje na jedną córkę. Jednak z drugą podpisał umowę o zrzeczenie się dziedziczenia i wcześniej przekazał jej w darowiźnie np. jedno ze swoich mieszkań i samochód. Dzięki takiemu postawieniu sprawy druga córka nie będzie mogła rościć sobie prawa do zachowku w stosunku do siostry.
Czy ważne, gdyby doszło do zmiany zdania, to istnieje możliwość cofnięcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia. Należy podpisać kolejną umowę w formie aktu notarialnego, który uchyla tę wcześniejszą.
Jak wygląda procedura?
Umowa między stronami musi zostać zawarta za życia spadkodawcy w formie aktu notarialnego. Należy jednak pamiętać, iż zrzec się dziedziczenia nie może gmina i Skarb Państwa, ponieważ, jako spadkobiercy powołani do spadku w ostatniej kolejności, nabywają spadek niezależnie od swojej woli. Wszystkie inne osoby mogą to zrobić.
Różnice między odrzuceniem spadku a zrzeczeniem się dziedziczenia
Wiele osób myli pojęcie odrzucenia spadku ze zrzeczeniem się dziedziczenia. Jest jednak parę różnic, które są kluczowe w przypadku tych działań. Jak choćby ta, że zrzeczenie się dziedziczenia jest umową dwustronną między spadkodawcą a spadkobiercą, zatwierdzoną za życia spadkodawcy. Z kolei odrzucenie spadku jest czynnością jednostronną, o którą ubiega się spadkobierca już po śmierci spadkodawcy.
Kolejną różnicą jest możliwość zmiany decyzji. Tak jak już wcześniej wspomniano w tym artykule, zrzeczenie się dziedziczenia można „cofnąć”, jednak musi to nastąpić z dopełnieniem formalności – spadkodawca i osoba, która zrzeka się spadku, muszą podpisać kolejny akt notarialny u notariusza. Odrzucenie spadku jet z kolei decyzją nieodwołalną.
Jest jeszcze jedna widoczna różnica – kiedy odrzucamy spadek, to prawo do dziedziczenia przechodzi na następne osoby (np. nasze dzieci), natomiast zrzeczenie się dziedziczenia pozbawia spadku również potomków spadkobiercy.
Podsumowanie
Jak wskazano powyżej, zarówno zrzeczenie się dziedziczenia, jak i odrzucenie spadku są zupełnie innymi instytucjami prawa spadkowego, mimo że rezultat jest ten sam. Najważniejszą różnicą, którą musimy zapamiętać, jest to, że zrzeczenie się dziedziczenia następuje przed śmiercią spadkodawcy, natomiast odrzucenie spadku, dopiero po. Co więcej, na zrzeczenie się dziedziczenia mogą mieć wpływ inne przyczyny (np. osobiste), a w przypadku odrzucenia spadku jedynym wyznacznikiem jest chęć uwolnienia się długów spadkodawcy.
