Co trzeba wiedzieć na temat sporządzania dokumentów przy darowiźnie dla małoletniego

Darowizna na rzecz osoby małoletniej to temat, który w pracy notariusza pojawia się stosunkowo często. Wymaga on szczególnej staranności nie tylko pod względem prawnym, ale i organizacyjnym, ponieważ z jednej strony mamy do czynienia z czynnością prawną o określonych konsekwencjach majątkowych, z drugiej zaś z osobą, która nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych. Sporządzając dokumenty związane z darowizną dla małoletniego, warto znać nie tylko podstawy prawne, ale także praktyczne aspekty, które mogą przyspieszyć i ułatwić cały proces.

Czym jest darowizna dla małoletniego i jak przebiega?

Darowizna na rzecz osoby małoletniej to nic innego jak nieodpłatne przekazanie majątku – pieniężnego, rzeczowego bądź nieruchomości – dziecku, które nie ukończyło 18. roku życia. Ze względu na to, że małoletni nie może samodzielnie zarządzać swoim majątkiem, w jego imieniu darowiznę przyjmuje przedstawiciel ustawowy, najczęściej jedno z rodziców lub oboje. W niektórych przypadkach konieczna jest również zgoda sądu rodzinnego, zwłaszcza gdy darowizna dotyczy czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.

Proces darowizny odbywa się zazwyczaj w kancelarii notarialnej i wymaga przygotowania odpowiedniego aktu notarialnego. W przypadku nieruchomości – taki dokument to nieodzowny element przeniesienia własności. Jeśli natomiast darowizna dotyczy rzeczy ruchomych bądź środków pieniężnych, możliwe jest sporządzenie jej także w formie pisemnej lub ustnej, choć z perspektywy bezpieczeństwa prawnego rekomenduje się formę notarialną.

Jakie dokumenty należy przygotować i co zabrać na spotkanie z notariuszem?

Przygotowanie się do wizyty u notariusza znacznie usprawnia proces darowizny. Osoby planujące dokonanie darowizny powinny zebrać i dostarczyć szereg dokumentów – zależnych od tego, czego dokładnie dotyczy przekazywany majątek.

W przypadku darowizny nieruchomości:

• akt własności nieruchomości (np. akt notarialny zakupu, postanowienie sądu o nabyciu spadku),
• odpis z księgi wieczystej – można uzyskać online lub w sądzie rejonowym,
• zaświadczenie o niezaleganiu z podatkiem od nieruchomości – wydawane przez właściwy urząd gminy lub miasta,
• zaświadczenie z urzędu skarbowego o uregulowaniu podatku od spadków i darowizn – jeśli dotyczy,
• numer PESEL darczyńcy i przedstawiciela ustawowego dziecka,
• akt urodzenia dziecka – jako dowód małoletniości i potwierdzenie danych.

Jeśli darowizna dotyczy środków pieniężnych:

• dane identyfikacyjne obu stron,
• numer konta, na które mają trafić środki (jeśli przekazanie następuje przelewem),
• dokument potwierdzający tytuł własności środków (np. wyciąg bankowy – opcjonalnie).

W przypadku darowizny rzeczy ruchomych, np. samochodu:

• dowód rejestracyjny pojazdu,
• karta pojazdu (jeśli została wydana),
• umowa darowizny przygotowana przez notariusza,
• ewentualna opinia rzeczoznawcy co do wartości pojazdu.

Dodatkowo warto przygotować: odpis aktu małżeństwa, jeśli rodzice są małżeństwem i wspólnie występują jako przedstawiciele dziecka, a także pisemną zgodę drugiego z rodziców (jeśli nie uczestniczy osobiście), chyba że sprawują władzę rodzicielską wspólnie i razem stawiają się u notariusza.

O czym należy pamiętać, decydując się na darowiznę dla dziecka?

Jednym z najważniejszych aspektów przy darowiźnie dla małoletniego jest kwestia zgody sądu rodzinnego. W polskim systemie prawnym rodzice zarządzają majątkiem dziecka w jego imieniu, jednak nie mogą dokonywać pewnych czynności bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu. Dotyczy to zwłaszcza darowizn, które prowadzą do:

• zbycia lub nabycia nieruchomości przez małoletniego,
• obciążenia majątku (np. hipoteką),
• podejmowania czynności, które mogą znacząco wpłynąć na sytuację majątkową dziecka.

W takich przypadkach konieczne jest wcześniejsze złożenie odpowiedniego wniosku do sądu rodzinnego i przedstawienie planowanej czynności. Dopiero po uzyskaniu zgody sądu możliwe będzie skuteczne dokonanie darowizny w formie aktu notarialnego.

Kolejnym elementem, o którym warto pamiętać, jest konieczność zgłoszenia darowizny do urzędu skarbowego, jeśli przekracza ona określoną kwotę wolną od podatku. W przypadku darowizny dla dziecka – osoby z tzw. zerowej grupy podatkowej – istnieje obowiązek zgłoszenia faktu darowizny na specjalnym formularzu, zwykle w terminie 6 miesięcy od jej dokonania. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować nałożeniem podatku, który mógłby zostać uniknięty.

Nie bez znaczenia pozostaje również aspekt związany z odpowiedzialnością majątkową i zarządzaniem przekazanym majątkiem. Choć dziecko staje się właścicielem przedmiotu darowizny, to w praktyce jego przedstawiciele ustawowi sprawują nad tym majątkiem pieczę. Dobrą praktyką jest wskazanie w akcie notarialnym zastrzeżenia co do nieprzenoszenia, nieobciążania czy niepodejmowania innych czynności bez zgody sądu – to zabezpiecza interesy małoletniego właściciela i zmniejsza ryzyko działań niezgodnych z jego dobrem.

Warto również rozważyć ustanowienie zarządu powierniczego, czyli wskazania osoby, która będzie sprawować zarząd nad danym składnikiem majątku do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości. Może to być np. jeden z rodziców, ale także osoba trzecia – wszystko zależy od decyzji darczyńcy i treści umowy darowizny.

Darowizna dla małoletniego w praktyce notarialnej

W codziennej praktyce kancelarii notarialnych pojawiają się różne przypadki darowizn dla dzieci – od przekazywania mieszkań, przez grunty rolne i działki rekreacyjne, po środki pieniężne czy udziały w spółkach. Niezależnie od formy darowizny, każdy taki przypadek wymaga indywidualnego podejścia, oceny sytuacji rodzinnej oraz zbadania, czy konieczna będzie zgoda sądu rodzinnego.

W kontaktach z klientami notariusz pełni nie tylko funkcję osoby sporządzającej dokumenty, ale także doradczą. Tłumaczy konsekwencje prawne poszczególnych zapisów, proponuje rozwiązania zabezpieczające interes małoletniego i dba o to, by każda czynność została dokonana zgodnie z prawem.

Zdarza się, że darczyńcy chcą zabezpieczyć określone warunki, np. przekazać nieruchomość z zastrzeżeniem prawa dożywocia albo z ograniczeniami co do możliwości sprzedaży przed osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości. Tego typu postanowienia również można zawrzeć w akcie notarialnym, choć wymagają one precyzyjnego sformułowania, by były skuteczne.

Warto pamiętać także o przygotowaniu dziecka – nawet jeśli nie uczestniczy ono aktywnie w czynności, dobrze, by znało jej sens i wiedziało, co oznacza bycie właścicielem majątku. W przypadku starszych dzieci można rozważyć ich obecność przy podpisywaniu aktu, co nie jest obowiązkowe, ale buduje świadomość i odpowiedzialność.