Notariusz pełni wyjątkową funkcję w systemie prawnym jako osoba zaufania publicznego. Jego głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa i pewności obrotu prawnego. W związku z tym notariusz nie tylko sporządza akty notarialne, ale także czuwa nad zgodnością czynności prawnych z obowiązującymi przepisami prawa. Jako osoba bezstronna, notariusz nie reprezentuje interesów żadnej ze stron, ale dba o to, by umowy, oświadczenia i inne dokumenty były zgodne z prawem oraz zabezpieczały prawa i interesy każdej ze stron.
Kiedy notariusz może odmówić dokonania czynności?
Notariusz ma obowiązek odmówić dokonania czynności notarialnej w określonych przypadkach. Jednym z najważniejszych powodów odmowy jest niezgodność danej czynności z przepisami prawa. Jeśli notariusz zauważy, że sporządzana umowa, oświadczenie lub akt notarialny narusza prawo, ma obowiązek przerwać czynność i wyjaśnić stronom przyczyny swojej decyzji. Taka odmowa jest nie tylko obowiązkiem, ale także formą ochrony interesu publicznego i uczestników czynności.
Brak zdolności prawnej stron a odmowa notariusza
Notariusz musi upewnić się, że strony czynności notarialnej mają pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że osoby biorące udział w czynności muszą być pełnoletnie i świadome swoich działań. Jeśli notariusz uzna, że jedna ze stron jest pod wpływem alkoholu, środków odurzających lub nie jest zdolna do podejmowania świadomych decyzji (np. z powodu choroby psychicznej), ma obowiązek odmówić sporządzenia aktu notarialnego. Celem jest uniknięcie sytuacji, w której strona działałaby na swoją szkodę lub jej działania byłyby później kwestionowane.
Niejasne lub nieprecyzyjne oświadczenia stron
Notariusz może odmówić dokonania czynności, jeśli oświadczenia stron są nieprecyzyjne, niejasne lub niepełne. Przykładem może być sytuacja, w której strony nie potrafią jednoznacznie określić przedmiotu umowy, takich jak: nieruchomość, która nie ma wyodrębnionych granic prawnych. W takich przypadkach notariusz ma prawo zażądać uzupełnienia dokumentów lub doprecyzowania oświadczeń, a jeśli strony nie są w stanie tego uczynić, odmówi przeprowadzenia czynności.
Kwestie etyczne i moralne a rola notariusza
Odmowa może również wynikać z kwestii etycznych. Chociaż notariusz nie ocenia moralności działań stron, ma prawo odmówić sporządzenia aktu, jeśli uzna, że może on prowadzić do oszustwa, ukrycia majątku przed wierzycielami lub naruszenia zasad uczciwości. Przykładem takiej sytuacji może być próba sporządzenia fikcyjnej darowizny mającej na celu uniknięcie egzekucji komorniczej. Notariusz, mając podejrzenie, że czynność ma na celu obejście prawa, ma obowiązek odmówić jej sporządzenia.
Obowiązek sporządzenia protokołu odmowy
Gdy notariusz odmawia dokonania czynności, ma obowiązek sporządzenia protokołu, w którym szczegółowo wyjaśnia przyczyny swojej decyzji. Dokument ten stanowi formalne potwierdzenie, że odmowa była uzasadniona i zgodna z przepisami prawa. Protokół może być przydatny dla stron w sytuacji, gdy zdecydują się na podjęcie działań prawnych lub zgłoszenie skargi na notariusza.
