Co trzeba wiedzieć na temat sporządzania odwołania testamentu?

Odwołanie testamentu to czynność, przez którą osoba sporządzająca rozrządzenie swoim majątkiem na wypadek śmierci (testator) decyduje się wycofać – w całości albo w części – wcześniej wyrażoną ostatnią wolę spadkową. Z punktu widzenia pracy notariusza ważne jest, że odwołanie nie wymaga podania przyczyny i może być dokonane w dowolnym momencie, pod warunkiem iż testator posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Odwołanie może być skuteczne zarówno w odniesieniu do testamentu sporządzonego własnoręcznie, jak i testamentu notarialnego. Istotą tej czynności jest zapewnienie możliwości zmiany / wycofania wcześniej wyrażonej woli spadkowej w świetle zmieniających się okoliczności życiowych testatora. Dla kancelarii notarialnej oznacza to konieczność zachowania pewnych standardów przygotowania dokumentu i wyjaśnienia klientowi konsekwencji – w tym że po skutecznym odwołaniu testamentu może dojść do dziedziczenia ustawowego, jeśli nie zostanie sporządzony nowy testament.

Kiedy i dlaczego warto rozważyć odwołanie testamentu?

Zmienne są zarówno okoliczności życiowe, jak i majątkowe – może to być np. rozwód, narodziny dziecka, zmiana relacji rodzinnych lub relacji ze spadkobiercą, zmiana sytuacji majątkowej lub chęć całkowitego zrezygnowania z testamentu. W takich wypadkach testator może dojść do wniosku, że wcześniejsze rozrządzenia nie odzwierciedlają już jego aktualnej woli.
Z punktu widzenia notariusza warto jednak zwrócić uwagę, że odwołanie jednej części testamentu bez sporządzenia dokumentu, który to jednoznacznie wykaże, może prowadzić do dwu-lub wielo-testamentowej sytuacji i w konsekwencji do sporów. Jako czynność prawna odwołanie powinno być jasne, wyrażone celowo, tak by po śmierci testatora nie było wątpliwości co do jego woli.

Jak przygotować się do czynności?

Podczas wizyty w kancelarii notarialnej w celu sporządzenia odwołania testamentu należy przygotować:

• dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport) testatora,
• jeżeli to możliwe – kopię lub oryginał dotychczasowego testamentu (choć jego posiadanie nie jest warunkiem skuteczności odwołania),
• informacje o stanie majątkowym i osobistym, które testator chce uwzględnić – chociaż odwołanie może być jedynie oświadczeniem samej woli, dla bezpieczeństwa spadkobierców i wykonawcy testamentu należy wiedzieć, jakie rozrządzenia były przewidziane,
• – jeśli to dotyczy – lista osób, których powołanie lub wydziedziczenie zostało w poprzednim testamencie uwzględnione, co może pomóc w sprecyzowaniu woli odwołania lub zmiany,
• jeśli testator chce – propozycję nowego rozrządzenia majątkiem lub wskazanie, by w przyszłości został sporządzony nowy testament.

Z perspektywy notariusza istotne jest również upewnienie się co do zdolności testatora do czynności prawnych (czy ma pełną zdolność), czy jego decyzja jest wolna od wad (np. czy nie działa pod wpływem przymusu, groźby, błędu) i czy wyraża ją osobiście

O czym należy pamiętać przy sporządzaniu odwołania testamentu – ważne aspekty w pracy notariusza

Odwołanie testamentu stanowi jedną z najbardziej osobistych czynności prawnych, dlatego notariusz powinien zawsze upewnić się, że testator działa w pełni świadomie, dobrowolnie i z należytą rozwagą. Każda zmiana dotycząca rozrządzeń majątkiem na wypadek śmierci musi wynikać z rzeczywistej woli testatora, nie zaś z nacisków czy wpływu osób trzecich.

Podczas czynności notariusz powinien zwrócić uwagę na zdolność do czynności prawnych testatora – musi on być pełnoletni i nie może znajdować się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji. W praktyce oznacza to, że notariusz powinien obserwować zachowanie testatora, prowadzić z nim rozmowę wyjaśniającą motywy decyzji oraz upewnić się, że rozumie on skutki prawne odwołania testamentu.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości co do stanu świadomości lub zdrowia psychicznego testatora, notariusz może zaproponować przełożenie czynności na inny termin lub poprosić o przedstawienie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego zdolność do zrozumienia znaczenia czynności.